ძაღლები თანამშრომლობენ?

როგორც წესი, ადამიანი იღებს ძაღლს, რომ მისი მეგობარი გახდეს. ასე რომ, ის მისი მხრიდან თანამშრომლობის იმედი აქვს. შეუძლიათ თუ არა ძაღლებს თანამშრომლობა - მათ შორის ადამიანებთან?

ფოტო: af.mil

ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, თქვენ უნდა იცოდეთ, როგორ ურთიერთობენ ძაღლები გროვაში. რით განსხვავდებიან ისინი გარეული ცხოველისგან, რომელთანაც ძაღლებს ჰყავთ საერთო წინაპარი - მგელი და რა აქვთ მათ საერთო?

რა განსხვავებაა ძაღლსა და მგელს შორის?

თუ ძაღლებსა და მგლებს შევადარებთ, დაახლოებით იგივე განსხვავებებს ვიპოვით, რაც შიმპანზესა და ბონობო მაიმუნებს შორის.

მგლები, ისევე როგორც შიმპანზეები, საკმაოდ შეუწყნარებლები არიან უცხო ადამიანების მიმართ და თუ ისინი შეხვდებიან სხვა ხროვის წევრს, შეუძლიათ საკმაოდ აგრესიულად მოიქცნენ. ძაღლები, მგლებისგან განსხვავებით, როგორც წესი, ზრდასრულ ასაკშიც არ ამჟღავნებენ აგრესიას უცნობი ძაღლების მიმართ და თუ ეს ხდება, ძირითადად, ადამიანის ქცევის ან გამრავლების თავისებურებების გამო. და ჯერჯერობით არ არსებობდა არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ მაწანწალა ძაღლებმა ახლობლები დახოცეს, თუნდაც უცნობები.

კიდევ ერთი განსხვავება ისაა, რომ ძაღლები უცნობ ძაღლებს სასქესო ორგანოში სუნთქვის საშუალებას აძლევს, მგლები კი არა. როგორც ჩანს, მგლები არც თუ ისე მიდრეკილნი არიან "გულწრფელად", ანუ უცნობებს მიაწოდონ "პირადი მონაცემები".

ასევე, მგლების თავისებურება ის არის, რომ ისინი ქმნიან ძლიერ დაქორწინებულ წყვილებს და ერთობლივად ზრდიან ლეკვებს, რომლებიც ხანდახან, მომწიფების შემდეგ, რჩებიან მშობლებთან საცხოვრებლად, ქმნიან ხროვას და შემდეგ ეხმარებიან უმცროსი ძმებისა და დების აღზრდაში. ძაღლები კი ასეთი მუდმივობით არ გამოირჩევიან და ძუ ლეკვებს მარტო ზრდის. და პრაქტიკულად არ არის შემთხვევები, როდესაც მამრი მონაწილეობას იღებს ლეკვების აღზრდაში, ან ზრდასრული ლეკვები რჩება დედასთან და ეხმარება მას შემდეგი ნაყოფის აღზრდაში. ეს ალბათ მოშინაურების ერთ-ერთი შედეგია.

მგლები, რომლებიც ქმნიან ხროვას, ერთად მოქმედებენ, ერთად ნადირობენ და იცავენ შთამომავლობას. ეს არის გარანტია იმისა, რომ ლეკვების უმეტესობა გადარჩება, ხოლო მაწანწალა ძაღლების ლეკვების უმეტესობა იღუპება. დიუკის უნივერსიტეტის მკვლევარები ამბობენ, რომ მაწანწალა ძაღლების მხოლოდ 1% გადარჩება პირველ დაბადების დღეს.

მგლები დახელოვნებულნი არიან ერთად ნადირობისას, ისინი წარმატებით კოორდინაციას უწევენ თავიანთ მოქმედებებს და, შესაბამისად, შეუძლიათ მიიღონ საკმარისი რაოდენობა საკუთარი თავისა და მათი ბელიების შესანახად. ამავდროულად, არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ მაწანწალა ძაღლებს შეუძლიათ წარმატებით ითანამშრომლონ ნადირობისას.

და, რა თქმა უნდა, განსხვავებულია მგლებისა და ძაღლების დამოკიდებულება ადამიანების მიმართ. მგლები ეჯიბრებიან ადამიანებს რესურსებისთვის, ძაღლებმა კი, მოშინაურების პროცესში, ისწავლეს წარმატებულად კომუნიკაცია და "მორგებულნი" არიან ადამიანებთან.

ანუ შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მგლები უმჯობესდებოდნენ ერთმანეთთან თანამშრომლობით, ძაღლები კი ადამიანებთან თანამშრომლობით.

ფოტოზე: ძაღლი და მგელი. ფოტო: wikimedia.org

რატომ თანამშრომლობენ ძაღლები ადამიანებთან?

სავარაუდოა, რომ ძაღლების მოშინაურება სასარგებლო იყო როგორც ცხოველებისთვის, ასევე ადამიანებისთვის. ნადირობისას ძაღლებს შეუძლიათ ადამიანზე ადრე აღმოაჩინონ მტაცებელი, დაეწიონ მას და გააჩერონ მონადირის მოსვლამდე და ადამიანი შეიმუშავებს უფრო და უფრო მოწინავე მკვლელობის იარაღს.

მაგრამ რის გამო დაიწყეს ძაღლებმა მკვეთრად განსხვავებები მგლებისგან, მაგრამ ისწავლეს, რომ იყვნენ ადამიანებისთვის ასეთი მშვენიერი დამხმარეები?

მეცნიერები ცდილობდნენ ამ კითხვაზე პასუხის გაცემას და ჩაატარეს ექსპერიმენტები.

პირველი ექსპერიმენტი იყო იმის ჩვენება ცნობენ თუ არა ძაღლები ერთმანეთს. ყოველივე ამის შემდეგ, თუ თქვენ ცხოვრობთ ჯგუფში, თქვენ უნდა განასხვავოთ ჯგუფის წევრები უცხო ადამიანებისგან, არა? ძაღლებს კი ძალიან კარგად ახსოვთ ადამიანები. რაც შეეხება ნათესავებს?

ექსპერიმენტის არსი მარტივი იყო. ლეკვები, რომლებიც დედას ორი თვის ასაკში წაართვეს, ორი წლის შემდეგ ხელახლა გააცნეს მას. უფრო მეტიც, მას მიეცა შესაძლებლობა ენახა და/ან ამოესუნთქა როგორც ზრდასრული ლეკვები, ასევე იმავე ჯიშისა და ასაკის სხვა ძაღლები. მკვლევარებმა დააკვირდნენ, დედას ურჩევნია ურთიერთობა შვილებთან თუ უცნობ ძაღლებთან, რომლებიც ზუსტად ერთნაირად გამოიყურებიან.

შედეგმა აჩვენა, რომ ძაღლს შეუძლია თავისი ლეკვების ამოცნობა დაშორებიდან ორი წლის შემდეგაც, როგორც გარეგნულად, ასევე სუნით. ლეკვებმა დედაც იცნეს. მაგრამ საინტერესოა, რომ ერთი და იგივე ნარჩენების ლეკვები, ბავშვობაში დაშორებული და-ძმები, ორწლიანი განშორების შემდეგ ვერ ცნობდნენ ერთმანეთს. თუმცა, თუ ერთ-ერთ ლეკვს, მაგალითად, ამ ორი წლის განმავლობაში ჰქონდა შესაძლებლობა, რეგულარულად ეკონტაქტა ძმას ან დას, ის იმავე ნარჩენებიდან სხვა ლეკვებს ამოიცნობდა, რომლებიც ამდენი ხნის განმავლობაში არ უნახავს.

ანუ, ძაღლებს შეუძლიათ ამოიცნონ თავიანთი ოჯახის წევრები და ურჩევნიათ მათთან ურთიერთობა, ისევე როგორც სხვა ცხოველების უმეტესობა.

А შეუძლიათ ძაღლებს განიცადონ თანაგრძნობა? თანაგრძნობა ხომ თანამშრომლობის აუცილებელი კომპონენტია. ბევრს შეუძლია, როგორც ამას ადასტურებს დიაგნოსტიკური თანაგრძნობის თამაში. 

ასევე დადასტურებულია, რომ ძაღლთან ურთიერთობისას, როგორც ცხოველში, ასევე ადამიანში გაიზარდა ოქსიტოცინის წარმოება - ჰორმონი, რომელიც პასუხისმგებელია სხვა არსებისადმი მიჯაჭვულობასა და ნდობაზე. 

ფოტო: af.mil

ასე რომ, დასკვნა თავისთავად გვთავაზობს: ძაღლები, როგორც ჩანს, სპეციალურად არიან შექმნილი ადამიანებთან თანამშრომლობისთვის.